Bir grup idealist Türk mühendisinin Eskişehir Devlet Demiryolları Atölyesi’nde tasarlayıp ürettiği ilk yerli otomobil olan ‘Devrim’den sonra bu alanda ikinci girişimi Koç Grubu’nun yaptığı ortaya çıktı.
Prof. Dr. Önder Küçükerman imzasıyla ‘Türk Otomotiv Sanayi ve Tofaş’ adıyla yayınlanan kitapta yer alan bilgilere göre, Koç Grubu, 1966 yılında fiberglas olarak üretimine başladığı Anadol’un peşinden daha ileri teknolojiyle 1979 yılında ‘Çağdaş’ adında bir başka yerli otomobili de piyasaya sokmayı planlandı.
Yerli Otomobil Çağdaş’ın Hikayesi
Ancak bu otomobil de aynı alandaki ilk girişim olan Devrim ile aynı kaderi paylaştı ve seri üretimi gerçekleştirilemedi. Şu anda Otosan fabrikasında bir köşeye bırakılan Çağdaş adlı otomobilin tasarımının hikayesi oldukça ilginç.
Kitapta yer verilen bilgilere göre, 1970’lerde otomotiv sanayinin gelişmesiyle tasarım ve yeni model arayışları içinde olan Koç Holding bünyesinde Araştırma Geliştirme Merkezi’ne bağlı olarak Rotatif Motor Grubu adlı bir bölüm oluşturuldu.
1974 yılında rotatif motor konusundaki girişimin durdurulmasıyla bölüm Araştırma Merkezi’ne dönüştü. Merkez 1975 – 1976 yıllarında 60’a yakın proje hazırladı. Üzerinde en fazla durulan konu ise metal kaportalı ve Türkiye şartlarına uygun yerli otomobil tasarımıydı.
Türkiye’nin coğrafi ve sosyal yapısına uygun aile tipi otomobil, gövdesi fiberglas olan Anadol’un yerine geçecekti. Üç ya da beş kapılı olarak tasarlanan ve Çağdaş adı verilen yerli otomobil, tasarımından üretimine kadar tamamen yerli olma özelliğini taşıyordu.
Tasarım Ödüllü Yerli Otomobil
Testlerin ardından 1979 yılında prototipi üretilen Çağdaş’a 1980 yılında İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi tarafından Türkiye’deki ilk ‘Endüstri Tasarımı Ödülü’ verildi. Ödülü o zamanki Sanayi Bakanı Şahap Kocatopçu’nun elinden şu anda Tofaş Genel Müdürü olan Jan Nahum aldı. Ancak otomobil, 1960 yılında dört adet üretilen Devrim otomobili gibi, sanayi tarihi içinde kaybolup gitti.
Nahum: Konjonktür Uygun Değildi
Çağdaş’ı tasarlayan bölümün başkanı olan Jan Nahum, otomobilin üretimine o dönemdeki konjonktür ve petrol krizi nedeniyle geçilemediğini söyledi. Nahum, konuyla ilgili şöyle konuştu:
“Çağdaş adlı otomobilin gövdesi metal, dışı ise fiberglastı. O zamanın en üstün teknolojisiyle üretmiştik. Ancak 1979 yılıydı ve konjonktür ile petrol krizi nedeniyle seri üretime geçilemedi. Çağdaş’ın tasarımında kullandığımız bilgisayar programları Amerikan Federal Hükümeti tarafından üretilmişti. Bu programları ABD’nin üç otomotiv devi olan General Motors, Ford ve Chrysler üretim süreçlerinde değişiklik yaratacağı için kullanmak istememişti. ABD Hükümeti, Türkiye’ye bu tasarım programlarını ücretsiz olarak verdi. Hatta bu bilgisayar programlarını kullanabileceğimiz bellek Türkiye’de yoktu. Gövdesinin içi metal olan ve bilgisayarda çarpma testleri yapılmasını sağlayan programı Hacettepe Üniversitesi’nin bilgisayarlarında 10’a bölerek çalıştırabildik.”
Güvenlik Üst Düzeydi
“Bilgisayarda dinamik çarpma testleri yapılarak üretilen Çağdaş, o zamanın en üst teknolojisiyle can güveliğini en üst seviyede tutan bir tasarımdı. Ucuz aile aracı olarak tasarlıyorduk ama fiberglasın girdisi olan petrol fiyatlarını nereye gideceğini bilemediğimizden üretime geçmedik.”
Türkiye’nin Yerli Otomobil Hikayesi
Türk Otomotiv Sanayi ve Tofaş kitabında, 1905 yılında arabasında bombalı suikaste uğrayan 2’inci Abdülhamit zamanında Türkiye’ye ilk otomobillerin girmeye başladığı belirtiliyor.
1908: İkinci Meşrutiyet ile birlikte otomobil kullanımı yaygınlaşmaya başladı.
1909: İlk resmi ve askeri otomobiller Osmanlı Devleti tarafından resmen kullanılmaya başlandı.
1910: Otomobil ilanları dergilerde yayınlanmaya başlamıştı. Mahmut Şevket Paşa, Almanya’ya otomobil fabrikalarına heyet gönderdi. Kabine üyelerine ve Padişah 5’inci Mehmet’e birer tane Mercedes otomobil getirildi. Otomobillerin bakımı için ‘Otomobil Taburu’ oluşturuldu
1913: İstanbul sokaklarında yolların temizliğinde motorlu arazözler kullanılmaya başlandı.
1919: İstanbul Sirkeci’de Amerikan Foreing Trade:Ford, Chevrolet, Studbaker otomobillerini piyasaya sürdü. İstanbul’da Fiat Torino’ya bağlı bir büro kuruldu.
1920: Otomobiller toplu taşıma amaçlı da kullanımmaya başlandı.
1928: Türkiye’de ithal ve montaj otomobiller dönemi başladı.
1940: Uzel otomobil yayı ve şasi takviyesi üretmeye başladı.
1943: Zırai Donatım Kurumu, tarım araçları için Adapazarı Fabrikası’nı kurdu.
1948: Türk Hava Kurumu tarafından ‘Türk Traktör’ Kuruldu.
1960: İlk yerli otomobil olan Devrim üretildi.
1962: Chrysler Kamyon kuruldu.
1965: Anadol projesi başladı
1968: Tofaş kuruldu.
1969: Oyak Renault Kuruldu.
1971: Murat 124 üretildi.
1979: Koç Grubu Çağdaş’ı üretti.
1988: Tofaş 131 Şahin üretildi.
Devrim Otomobili
Devlet Demiryolları’nın Eskişehir’deki atölyesinde tasarlanan Devrim otomobili 1960 yılında 25 mühendis tarafından üretilmişti. Çalışmaları gizlilik içinde yürütülen Devrim için, atölyede özel bir bölüm oluşturulmuştu. Otomobilin bütün ayrıntılarının tasarımı ve üretimi için belirlenen süre sadece 99 gündü. Devrim’in 1960 yılındaki Cumhuriyet törenlerine yetişmesi gerekiyordu. Yoğun bir çalışmayla dört adet otomobil üretimi gerçekleşmiş, törenlerden bir gün önce trenle Ankara’ya gönderilmişti. Ancak, araçlara konması gereken yüksek oktanlı benzin, törenlerin erken başlaması sonucu depolara doldurulamadı. Birinci aracın benzini bitince yolda kalan Devrim projesi daha sonra rafa kaldırıldı.
