Orta Asya mutfak geleneklerinde haklı bir üne sahip olan Özbek mutfağı, diğer Türk boylarında olduğu gibi sayısız yemek çeşidine sahiptir. Tür ve sayıda görülen bu zenginlik biraz da komşu kültürlerle olan etkileşimden kaynaklanır.
Genel özellikler
Özbek beslenme sistemini ve mutfak geleneğini belirleyen unsurlar arasında yaşam tarzı, gelenek ve görenekler, insanların ortak karakterleri, yiyecek pişirme teknikleri, yörenin iklim şartları ve diğer ekolojik unsurların büyük payı vardır.
Özbek sofrasında meyvalar önemli yer tutar. Ülkede bol miktarda yetiştirilen üzüm, kayısı, şeftali, armut, kavun, karpuz, ceviz, erik, kiraz, ayva, incir, taze olarak tüketilmesi yanında; kurutularak, reçel ve marmelat olarak da sofralara getirilir. Son zamanlarda bazı yörelerde limon, portakal, mandalina ve hurma da yetiştirilmeye başlanmıştır.
Özbekler, süt ve sütün türevlerinden yapılan besin maddelerine büyük önem verirler. Sütü kımız, şubat, ekşimik, çökelek, katık, sızma, kaymak olarak tüketirler.
Özel tatlar…
Özbek yemekleri çok doyurucu ve yüksek kalorilidir. Yemeklerde çok miktarda soğan kullanılır. Sos ve garnitür geleneksel Özbek mutfağında yok denecek kadar azdır.
Özbek Türklerinde her yemek çayla başlar, çayla biter. Yemek öncesi, geleneksel tatlı yiyecekler ikram edilir. Yemeğin sonunda geleneksel pilav çeşitlerinden birisi ya da mantı mutlaka ikram edilir. Özbek milli yemeklerinde Orta Asya daki diğer Türk asıllı toplulukların mutfağına oranla daha fazla baharat kullanılır. Anason, çörek otu, safran, taze ve toz biber, karabiber, maydanoz, dereotu, Orta Asya nanesi, kungut tohumu, en çok da reyhan vazgeçilmez baharatlardır. Bu baharatlar ülke genelinde yerel ve ticari mutfakta da yaygın olarak tüketilmektedir.
Et genelde kemikli pişirilir. Kemik suyunda şifa olduğuna inanılır. Buhara yöresinde eti yağda kızartıp soğanla servis yapmak adettendir.
Özbek mutfağında et ve sütün türevleriyle, etin sebze ile karışımından meydana gelen zenginlik ve hayvani yağların sıkça kullanılması geçmişteki “bozkır tarzı beslenme” biçiminin göstergesi sayılmaktadır.
Özbek halkının günlük yaşamında pazarların önemi büyüktür. Açıkhava pazarlarında ekonomik değere sahip halıların renkli görüntüleri çölle tezat oluşturuyor.
