İnsanları çalışma motivasyonunu etkileyen tek şey para mıdır? Duke Üniversitesi’nden Psikoloji ve Davranış Ekonomisi Profesörü Dan Ariely’in yaptığı birkaç deney ile bu konuyu beraber inceleyelim.

İlk Deneyde İnsanlar İki Gruba Ayrılır

1.gruptaki insanlardan 3 dolar karşılığında lego parçalarını kullanacarak oyuncak yapmaları istenmiş, insanlar oyuncağı yaptıktan sonra oyuncak onların görebileceği bir yere konmuş. Ardından başka lego parçaları verilip aynı oyuncağı 2.70 dolar karşılığında yapmaları talep edilmiş ve oyuncak yine görebilecekleri bir yere konmuş. bu şekilde 2.40, 2.10… diye azaltarak insanların parayı yetersiz bulduğu miktara kadar devam edilmiş.

2. gruptaki deneklerden 3 dolar karşılığında lego oyuncak yapmaları istenmiş ancak bu sefer yaptıkları oyuncak parçalanmış ve onun parçalarıyla 2.70 dolara yeni bir oyuncak yapmaları istenmiş. 1. grup ile aynı olacak şekilde 2.40, 2.10 diye azalan ücretler karşılığında oyuncak yapmaları istenmiş.

Deney sonunda 1. gruptaki insanların 2. gruptakilere göre çok daha düşük ücretler karşılığında oyuncak yapmaya devam ettiği gözlemlenmiş.

2. gruptaki insanlar sürekli aynı oyuncağı tekrar tekrar yapıp bozmaktan emeklerinin boşa gittiği hissine kapılmışlar.

1. gruptakiler ise neredeyse hiç ücret almayana kadar oyuncak yapmaya devam etmişler çünkü emeklerinin boşa gitmediğini hissetmişler. Yani yaptıkları işin bir anlamı olduğunu düşünmüşlerdi. Oysa iki grubun yaptığı iş arasında neredeyse hiç fark yoktur.

İkinci deneyde bir önceki deneyde olduğu gibi yine 3 dolardan başlayarak gittikçe azan ücret karşılığında insanlara üzerinde rastgele harfler bulunan bir kağıt verilip yan yana gelen harf çiftlerini bulup işaretlemeleri istenmiş.

Deneyde 3 Farklı Grup Oluşturulmuş.

1. gruptakiler bitirdikten sonra kağıt alınmış, kontrol edilmiş ve kontrol eden kişi  onaylayıp kağıdı kenara kaldırmış.

2. gruptakiler bitirdikten sonra kağıt alınıp hiç bakılmadan kenara kaldırılmış.

3. gruptakiler bitirdikten sonra kağıt alınıp direkt olarak kağıt parçalama makinesine atılmış parçalanmış.

Deneyin sonucunda 1. gruptakiler neredeyse hiç para almayana kadar verilen işi yapmaya devam etmişler.

2. ve 3. gruptaki kişiler ise ilk birkaç kağıttan sonra işi bırakmışlar.

Bu deneyde de insanlar yaptıkları işin boşa gittiğini görünce işi yapmaktan vazgeçme eğilimi göstermişler. Ancak burada daha ilginç olan bir şey var.

2. ve 3. gruptaki insanlar hile yapabilirlerdi, yaptıkları kontrol edilmediği için harf çiftlerini bulmadan kağıdı verip paralarını alabilirlerdi, ama yapmadılar. Çünkü emeklerinin karşılığını göremediler. İnsanların motivasyonu paradan ziyade yaptıkları işin gözden geçirilip onaylanması artmıştı.